Yəhudi təqviminin yeni ayı – “Av” Tövratın göstərişinə əsasən, Nisan ayını ilin birinci ayı hesab etsək, beşinci aydır. Məhz 2488-ci ildə, yəhudilərin Misirdən çıxışından 40 il sonra, Av ayının ilk günündə Musanın qardaşı, 123 yaşında olan Harun vəfat etdi. Bu gün Harunun xatirəsinə oruc tutmaq ənənəsi var, baxmayaraq ki, adətən ayın ilk günü oruc tutulmur. Av ayının doqquzuncu günü yəhudi tarixinin ən kədərli günlərindən biridir – İerusalim Məbədinin dağıdıldığı gündür. Bu gün oruc tutulur. Əgər 9 Av şənbə gününə düşərsə, şənbə günü yalnız Yom Kippur (Kəffarə Günü) üçün oruc tutulduğundan, 9 Av orucu şənbənin bitdiyi axşamdan başlayaraq növbəti günə keçirilir.

Bununla “beyn ə məsərim” (“sıxıntılar arasında”) adlanan dövr başa çatır. Bu dövr yəhudi təqviminin iki kədərli tarixi – Tammuz ayının 17-ci günü (bu barədə keçən buraxılışda ətraflı danışılmışdı) və Av ayının 9-cu günü arasında “sıxışmış” kimi qəbul edilir. Yəhudi xalqının tarixində bu dövrdə çoxlu faciələr baş vermişdir. Misirdən çıxan nəslin (20 yaşdan yuxarı olanlar) imansızlığına görə cəza olaraq, iki qəbilə istisna olmaqla, Vəd edilmiş Torpağa daxil olmaq onlara nəsib olmadı və bu günlər matəm günlərinə çevrildi. Bu üç həftə ərzində toy, bar-mitsva və digər şənliklər keçirilmir, yeni əşyalar, xüsusilə paltar və ayaqqabı alınmır. “Beyn ə məsərim” dövrünün xüsusi hissəsi Av ayının başlanğıcından etibarən başlayır. Bu gündən etibarən paltar yuyulmur və yeni paltar geyinilmir. Ət yemək və şərab içmək qadağandır (şənbə günü bu icazəlidir). İerusalim Məbədi iki min il əvvəl romalılar tərəfindən dağıdılıb və bu dağıntı yəhudi xalqının şüurunda sağalmayan yara kimi qalır. Yəhudi təqviminin illik dövründə iki tarix – 9 Av və Şvat ayının 15-i – İsrail Torpağı ilə ən sıx bağlıdır. Bəlkə də məhz bu iki tarixin xatirəsi sürgündə olan yəhudilərin uzaq vətənlə görünməz bağını saxlayıb. Romalılar Məbədin dağıdılmasının əsas səbəbkarı deyillər. Onlar yalnız icraçı idilər. Məbəd dağıldı, çünki onun müqəddəsliyi insanların özləri tərəfindən pozulmuş insan münasibətlərinin harmoniyası ilə bir arada ola bilməzdi. İnsan münasibətlərinin pozulmuş harmoniyası tam bərpa olunmayana qədər Məbədin bərpası haqqında danışmaq faydasızdır.

“Beyn ə məsərim” dövründən sonra ənənəyə görə şən günlər başlayır və onların kulminasiyası “Tu bə Av” – Av ayının 15-i – Sevgi Günüdür. Min illər əvvəl bu gün ərə getmək istəyən qızlar bayram geyimləri geyinərək Məbədin yaxınlığında yerləşən üzüm bağları ərazisində rəqs etməyə çıxırdılar. O dövrdə İsrail Torpağı ayrı-ayrı qəbilələr arasında bölünmüşdü və torpaq sahəsinə malik qızlar yalnız öz qəbiləsindən olan bəylə ərə gedə bilərdilər ki, torpaq başqa qəbiləyə keçməsin. Beləliklə, İsrail qəbilələri bir növ muxtar idi. Ancaq məhz 15 Av günü, İsrail xalqının ağsaqqallarının qərarına əsasən, bir qəbilənin hüdudlarından kənara çıxan tanışlıq ənənəsi quruldu. Bu gün oğlan və qızların görüşdüyü yerdə İsrail Torpağının müqəddəs meyvələrindən olan üzüm yığımına həsr olunmuş şənlik təşkil edilirdi. 15 Av günü, əslində, xalqın vahid bir bütöv kimi birləşməsi baş verirdi.

“Tu bə Av” – insan münasibətlərinin ideali kimi Sevgi Günü! Əgər bu İdeala nail olunsa, Məbədin tikintisi həyata keçirilə bilən texniki məsələyə çevrilər. Qoy belə olsun!

Yakov İovnoviç